25. Hükümet

(5 Ocak 1961 - 27 Ekim 1961)

25. TÜRKİYE HÜKÜMETİNE GİDEN SÜREÇTE YAŞANAN OLAYLAR

27 MAYIS 1960 DARBESİ DÜŞÜK RÜTBELİ ASKERLER TARAFINDAN YAPILAN BİR DARBEDİR.

Bu dönemde üst rütbeli askerler Adnan Menderes’e oldukça bağlıdır. Bu yüzden darbe düşük rütbeli askerler tarafından yapılmıştır. Darbenin başında Cemal Gürsel vardır, fakat darbe bildirisini Alparslan Türkeş hazırlamıştır. Darbe sebebi olarak DP hükümetinin kendi kafasına göre yapmış olduğu çeşitli anayasalar ve düzenlemeler örnek gösterilebilir.

Alparslan Türkeş darbe bildirisini sunarken.

Bu dönemde darbeyi destekleyen düşük rütbeli askerler tarafından MBK (Milli Birlik Komitesi) kurulmuştur. Bu komitenin amacı askeri bildiriler ile ülkeyi yönetmektir. Cemal Gürsel asker oldukları için ülkeyi askeri rejimle yönetmenin uygun olmadığını savunsa da Alparslan Türkeş askeri rejimin devam etmesi gerektiğini savunmuştur.Bu nedenle Türkeş İle Gürsel arasında anlaşmazlıklar yaşanmıştır. Cemal Gürsel ve Cemal Madanoğlu bir görüşme yaparlar ve bu görüşme de Alparslan Türkeş ve dahilinde 13 kişinin tasfiyesine karar verir. 14 kişi tasfiye edilir. Bu olay 14'lerin tasfiyesi olarak bilinmektedir.

MBK nın başta olduğu dönemde darbe ardından DP ‘nin önde gelen kişilerinden başlayarak toplam 592 kişi Yassıada'da yargılanmıştır. Toplam 19 dava 202 oturum olmuştur.Davaları Yüksek Adalet Divanı yürütmüştür. Ayrıca, Adnan Menderes’e psikolojik baskı uygulanmıştır. Tutuklu olduğu Yassıada’da kimseyle konuşmasına izin verilmiyordu. Psikolojik baskılara dayanamayan Menderes hastalanmıştır. İdam edilmeden önce sağlığına kavuşması beklenmiştir.

Doktorlar kontrole geldiğinde iyi olduğu izlenimi verebilmek için fotoğraf çekerken gülümsemesi istenmiştir.

Psikolojik baskılara dayanamayan Menderes kendini asmak istemiştir, son anda muhafız subayı Mehmet Taşdelen tarafından kurtarılmıştır. Menderes idam edilmeden önce şu sözleri söylemiştir:

"Bendeniz 5 aydır tecrit edilmiş vaziyette, bir tek oda içinde ve günün 24 saatinde her saat başı değişen bir nöbetçi subayın nezareti altında bir tek kelime bile konuşmadan yaşadım. Bu şartlarda konuşma ve akli melekelerim sekteye uğradı."

Darbeden sonra MBK 1961 anayasasını yürürlüğe koymuştur. 1961 anayasası Cumhuriyet tarihinin en demokratik, en özgürlükçü anayasasıdır. Hukuk devleti , sosyal devlet , basın özgürlüğü , dernek kurma özgürlüğü gibi birçok fikri benimseyen bir anayasadır.

CHP seçimi kazanamamıştır. Partinin tek başına iktidara gelebilmesi için 226 milletvekili çıkartması gerekiyordu. Çıkmayınca koalisyona gidildi. Böylelikle AP+CHP Türkiye’nin ilk koalisyon hükümeti olmuştur.

DP hükümetinin yerine kurulan AP hükümetinin 1961 seçimlerindeki başarısı askeri çok rahatsız etmiştir ve askeri müdehale kararı veriyorlar. Bu karar bir protokol imzalayarak gerçekleşiyor. (21 EKİM PROTOKOLÜ). Bunun üzerine AP hükümeti ile 21 EKİM PROTOKOLÜ bir görüşme yapıyor ve bu görüşmede askerlerin AP hükümetinden istekleri oluyor:

27 mayıs eleştirilmeyecek
Yassı Ada mahkumları eleştirilmeyecek
CEMAL GÜRSEL cumhurbaşkanı olacak

Bu isteklerin kabul edilmesi ile 21 EKİM PROTOKOLÜNÜN müdehalesi engellenmiş oluyor.

(*Aslında AP’den Ali Fuat Başgil cumhurbaşkanı adayı gösterilecek iken , Çankaya Protokolü’nde verilen söz gereği kendisi adaylıktan çekilmek zorunda kalmıştır.)

YERİNE CEMAL GÜRSEL CUMHURBAŞKANI ADAYI GÖSTERİLMİŞTİR.